Kuninkaantien muusikot & Les Abbagliati

De ambassadeur van België, Mr Carl Peeters, nodigde deze herfst op woensdag 16 oktober belangstellenden uit, om een concert van Zuid-Nederlandse componisten uit de achttiende eeuw te komen beluisteren in de prachtige wapenzaal van de Ritarihuone (zo mooi vertaald als 'House of Nobility') in Helsinki.

De reden voor deze uitnodiging, met aansluitend een ontvangst, was de viering van de 100-jarige diplomatieke relaties tussen België en Finland. Een waardige reden, dat wel, maar toch denk ik, dat de meeste van de (schat ik) driehonderd belangstellenden eerder voor het concert en de aansluitende ontvangst waren gekomen dan voor de korte viering van betrekkingen. Die 100-jaar diplomatieke relaties zeggen de meesten weinig, in 2018 werden de honderdjarige diplomatieke relaties tussen Nederland en Finland ook niet uitbundig gevierd. Bescheiden wel, met een tentoonstelling erover in de residentie van de Nederlandse ambassade.

Het concert werd ons door de Kuninkaantien muusikot uit Finland (musici van de bekende Koningsweg tussen Bergen in Noorwegen en St-Petersburg in Rusland via Finland) en Les Abbagliati uit Brussel (dit betekent zoiets als: de ons 'verbijsterende' musici) aangeboden en dat in samenwerking met twee solisten, de sopraan Soetkin Elbers, en de muzettespeelster, Marieke van Ransbeeck, beiden uit België.

Zij voerden mooie Vlaams-Franse muziek uit op muziek van rond het midden van de achttiende eeuw; symfonische muziek, religieuze muziek, operamuziek.

Maar ook orkestmuziek samen met de toen zo populaire muzette, een soort kleine doedelzak, die vooral aan de hoven van Parijs en Brussel bespeeld werd. In de Finse tekst van de verzorgde en uitgebreid begeleidende brochure staat 'flaamilainen säkkipilli', in de Zweedse tekst staat 'flamländsk säckpipa', in de Engelse tekst staat 'Flemish bagpipe'; een instrument zoals de ons bekende doedelzak, maar dan kleiner en met een zachte, ronde klank, goed passend bij orkestbegeleide volksmuziek. Het sympathieke muzette-concert was van de Parijse componist Michel Corrette.

Voorts hoorden we een pittige symfonie (met die prachtig klinkende oude hoorns) van de Vlaming Pieter van Maldere, die vanwege zijn werken aan het hof van prins Karel van Lotharingen en van zijn zus, keizerin Maria Teresia van het hof van Wenen Europees bekend werd.

De sopraan Elbers, met de mooie voornaam Soetkin, zong religieuze muziek op Jeremias-teksten van de componist Joseph-Hector Fiocco, een Brusselaar van geboorte en tenslotte werd ons een wat lichter stuk als afsluiting aangeboden: een recitatief en een aria uit de opera Le Tonnelier, de tonnenmaker of kuiper, van Francois-Joseph Gossec, ook uit België afkomstig, maar vooral in Parijs bekend geworden. De openingssymfonie was van de Brusselaar Charles-Joseph van Helmont.

Interessant dat alles, en ook mooi; maar voor de meeste toehoorders toch onbekende muziek, die in Finland in ieder geval nog nooit gespeeld werd. Dank aan de organisatoren en de Belgische ambassade!

Wat is die Zweeds-Finse adelszaal van de Ritarihuone toch mooi. De akoestiek is er goed, de stoelen zijn jammergenoeg vrij ongemakkelijk (al is het Finnish design), de zaalwanden zijn volledig overdekt met vele, vaak bonte en kleurige wapens van veel Zweeds-Finse adelsgeslachten.

Ik vond er de namen van Mannerheim uiteraard, en ook bijvoorbeeld die van Von Frenckell en Von Bonsdorff (bekende namen binnen de FNV, de Fins-Nederlandse Vereniging, die jammergenoeg niet meer bestaat); verder die van Agricola en zelfs Van Suchtelen, een Nederlander, die via en voor Rusland ook in Finland en Zweden diplomatieke carrière heeft gemaakt. Bij het familiewapen van de Bergs merkte de ambassadeur op, dat daarvan nog een Finse, maar ook een Belgische tak bestaat. Interessant dus en als voorname zaal een passende entourage voor zo'n prachtig herdenkingsconcert.

Het publiek was internationaal: diplomaten, Vlamingen en Walen die in Finland wonen en werken; Finnen; een paar in Helsinki of Hämeenlinna studerende studenten en ook een paar Nederlanders.

De ontvangst na het concert was hartelijk, met smakelijke mousserende wijn, heerlijke hapjes, zalige Belgische koekjes en kleine krokante wafels; Belgische chocolade ontbrak er uiteraard niet en tot mijn verrassing was er ook heerlijke Belgische koffie, die (zoals de Finse zweedstalige promotor me toefluisterde) in Dordrecht verpakt en verhandeld wordt. Waarom ook niet in deze tijd van hechte samenwerking tussen België en Nederland?

De hierbij meegestuurde foto is jammergenoeg niet erg scherp. Maar ja, ondergetekende is ook geen fotografische vakman. Erop staat de Belgische ambassadeur, Mr Carl Peeters, bij de vlaggen van Finland en België. Heel passend wel bij dit artikeltje.

een doedelzak voor muzette-muziek

PETRUS, 28.10.2019

PALONIEMI, en zijn brewoners

PALONIEMI ja sen asukkaat / en zijn bewoners (2016, 164 blz.)

Dit boek is op woensdag 23 maart 2016 in de bibliotheek van Lohja gepresenteerd. Het boek is geschreven door Peter Starmans in samenwerking met Henriette van der Woude-Rantalaiho. Het boek kan rechtstreeks bij de auteur besteld en gekocht worden. De kosten zijn dan 20€; 15€ voor het boek en 5€ voor de erbij komende portokosten. Het boek is uitgegeven in twee talen; de eerste helft van het boek is de Finse tekst, vertaald door Antero Helasvuo; dan volgt een katern van 12 bladzijdes met foto's; tenslotte volgt de Nederlandse tekst van Peter Starmans. Het contactadres voor de postbestelling loopt via petrus.starmans@pp.inet.fi.

Kort een idee van de inhoud:

Het gebouw van het landgoed Paloniemi in Lohja is voor Hendrik van Gilse van der Pals ontworpen door Eliel Saarinen en zijn compagnons. In 1914 is het landgoed verkocht; het landhuis zelf is jammergenoeg in 1950 afgebrand.

Hendrik is van Rotterdam via Duitsland naar Sint-Petersburg getrokken, heeft daar de leiding gehad over een fabriek met producten van rubber (laarzen bijvoorbeeld). Na de revolutie in Rusland is het gezin van Sint-Petersburg naar Finland verhuisd; de kinderen van Hendrik, drie zoons en drie dochters, zijn gedeeltelijk in Finland gebleven, gedeeltelijk naar Zwitserland, Zweden en Nederland gegaan.

De nadruk in het eerste gedeelte van dit boek ligt op de stamvader Hendrik en zijn gezin; verder op de oudste zoon Leopold, die componist werd en in Zwitserland ging wonen; vooral ligt de nadruk in het uitgebreide tweede hoofdstuk van het boek op de derde zoon Nikolai, die vermaard dirigent werd en die allerhand relaties had met Nederland. Het laatste korte hoofdstuk gaat over de tweede zoon Max, van wie de nazaten nog steeds in Finland wonen.

En om dat laatste, de relaties tussen Finland en Nederland, ging het de auteur vooral in zijn streven van de laatste tien à vijftien jaar (vooral in samenwerking met Arnold Pieterse), in boeken en artikelen de histortische banden tussen Finland en Nederland te onderzoeken en voor geïnteresseerde lezers in geschrifte vast te leggen.

JORIS LUYENDIJK in HELSINKI

Op 10 februari 2016 waren wij (mijn collega Rogier van de UvH en ondergetekende) uitgenodigd voor een journalistentreffen op de Nederlandse residentie rond Joris Luyendijk. Uiteraard bij gelegenheid van het verschijnen van de Finse vertaling 'Rahan Ruhtinaat', de geldbaronnen, van zijn laatste, veelbesproken en veelgelezen boek. De Nederlandse titel van dit boek over het reilen en zeilen van het financiële centrum Canary Wharf in Londen luidt: 'Dit kan niet waar zijn'. Marja en Jos van de NViF hebben al via facebook op dit boek gewezen en via internet is over de inhoud ervan genoeg te vinden, zodat ik daarover hier verder niet uitweid.

   Het was een zeer levendige bijeenkomst op de residentie, er werd niet alleen gesproken over het in vele talen al vertaalde boek, maar ook bijvoorbeeld over de opgaven van de journalistiek, de taal van journalisten in steeds meer verschillende sociale media, de vorm van aanspreken (u of jij) van lezers of lezeressen, over woordgebruik en beleefdheid in de media en dergelijke.

   De reden, dat ik dit alles hier vermeld, is de volgende: het boek is voor iedereen (want geld is voor allen van levensbelang) een aanrader, in het Nederlands, Engels, Fins of Zweeds. De Finse vertaling van het boek is helder en voor de doorsneelezer/es probleemloos te volgen, het Nederlandse origineel uiteraard ook; al is het onderwerp niet een van de gemakkelijkste (met thema's als: fouten in de structuur van het bankwezen, wetten, amoreel of immoreel gedrag, schuld  van de individuele bankwerker bij panne en zo).

   Joris Luyendijk heeft de gave, zijn taal zo te gebruiken, dat vrijwel iedereen het begrijpen kan. Verder is het boeiende ervan, dat de inhoud niet alleen over de theorie van het bankgebeuren zelf gaat (dat alleen waar nodig en dan helder), maar vooral over opmerkelijke uitspraken van geïnterviewde mensen, die in de Londense bankwereld op allerhand niveaus van hoog tot laag werken; die hem dus (anoniem) allerhand verteld hebben: over de risico's van het bankvak, de onderlinge moeilijkheden binnen de organisatie, de onoverzichtelijkheid en de hierarchie van deze wonderlijke en gevaarlijke bankwereld enz..

   Nogmaals kort gezegd: het boek 'Dit kan niet waar zijn', 'Rahan ruhtinaat', is een aanrader voor eenieder die geïnteresseerd is in de macht en de gevaren van de financiële wereld, niet alleen in Londen, maar globaal gezien.

Met groet,

Pietu

Haagin kuninkaallisen konservatorion nuoriso-orkesteri speelt in de Deutsch Kirche, Helsinki

Zaterdagavond konden we luisteren naar een mooi concert van het Atheneum kamerorkest uit Den Haag, jeugdige studenten van conservatorium in Den Haag..

In de sfeervolle, tamelijk kleine, maar wel redelijk gevulde ruimte van de Deutsche Kirche werden met verve werken van Scandinavische en Nederlandse componisten gespeeld. Als vriendschappelijke confrontatie, maar ook samenklinken van muziek uit twee met elkaar gerelateerde landen.

Jean Sibelius als opening en slot van het geslaagde concert, verder Edvard Grieg uit Noorwegen, Hendrik Andriessen en Tonny Eyk uit Nederland.

Het werd een evenwichtig en klankvol geheel van anderhalf uur spannende muziek, waarbij de romantische klanken van Jean Sibelius (bij de Valse triste zelfs een beetje melancholisch, maar erg mooi gespeeld), de verrassende, variatierijke klanken van Hendrik Andriessen, de stoere klanken van Tonny Eyk (zeer ritmisch en bijna militair strak als bij een mars en dat met alleen maar strijkinstrumenten, heerlijk) en de gevoelige klanken van Edvard Grieg de oren van de luisteraars streelden of ook op een verantwoorde en humane manier plaagden of betrommelden. Een mooi concert dus.

De spelers (en vooral speelsters, want meer dan drie kwart van het team was vrouwelijk) konden er echt wat van! Ze deden ondanks hun jeugd (het betrof immer het jeugdorkest van het Koninklijk conservatorium Den Haag) formidabel hun best en brachten indrukwekkend Europese muziek ten gehore. Vooral de krachtige cello's en de contrabassen imponeerden me, die gaven de stukken een stevige bodem.

De leiding van het orkest had Arjan Tien, een bekende muziekpedagoog en dirigent van Hogeschool Maastricht. Een duidelijke, speelse en levendige concertleider, die een zeer goed contact had met zijn leerlingen voor hem. Van deze directie zal de groep van een veertigtal studenten van de Kc Den Haag de hele tourneeweek door Finland wel hebben genoten.

Wat doet het goed, mooie muziek uit twee met elkaar verwante en toch andersaardige landen zo deskundig en enthousiast te horen vertolken door een stel musici, die hun werk graag en vakkundig verrichten en samen met de boeiende dirigent iets echt en warm in klanken kunnen omzetten. Mijhn pet af voor zoiets!

Met groet, Pietu

JEAN van IJZENDOORN (1932 - 2015)

Mijn goede vriend Jean van Yzendoorn is er niet meer. Hij was mijn collega als taalleraar en mijn landgenoot. Ook hij was al vele jaren in het buitenland, voornamelijk in Finland. Eenieder heeft zijn/haar herinneringen; ik heb de mijne, verzameld in de tijd dat we elkaar beter en beter leerden kennen, na 1990 dus. Jean was een ervaren talenleraar en vertaler, een fijne collega; daarnaast heeft hij zich nog met veel andere zaken beziggehouden, o.a. met schilderen en tekenen, met inkopen voor de bekende firma Teräs Oy in Vaasa, rautakauppa (ijzerwinkel), met reizen voor zaken en zijn plezier, met activiteiten in Nederlands-Finse verenigingen. Hij hield van opera's, kende vele aria's (vooral uit Italiaanse werken) van binnen en buiten, met tekst, melodie en al.

Jean zouden we een soort Vliegende Hollander kunnen noemen. Hij werd geboren in het aloude Schiedam (jaja, de stad van de Hollandse jenever), woonde tijdens de oorlog in het prachtige en toen relatief rustige Delft, ging in Schiedam naar school, werkte korte tijd in Rotterdam bij het Franse consulaat; over die jeugdtijd heeft Jean me vaak en veel verteld. Hij ging al van jongs af aan regelmatig naar Frankrijk, naar familie, om de taal van dat land helemaal onder de knie te krijgen. En dat kreeg hij en hoe! Jean had een uitgesproken talenknobbel, sprak vloeiend Nederlands, Frans, Spaans, Italiaans, Baskisch en Zweeds, maar kon zich ook in het Duits, Engels en Fins meer dan goed redden. Een waarlijk Vliegende Hollander dus, die op vele plaatsen woonde, die zich overal wel kon redden, maar zich eigenlijk nergens echt thuis voelde en telkens wegwilde.

Een zwervende Europeaan van een vroeg stempel, zou je kunnen zeggen. Toen hij jong was, waren Schiedam en Holland zijn thuishavens, nadat hij als jong student langere tijd in Frankrijk woonde, in het Avignon van Vincent van Gogh bijvoorbeeld, waren Nizza en aansluitend Duinkerken zijn woon- en werkplaatsen. Vandaar ging Jean jonggetrouwd (in Helsinki) naar het zo mooie Stockholm, hij werkte daar als lector een jaar of wat voor een uitgever van toneelwerken, maar trok toen toch uiteindelijk naar Vaasa in Finland, naar het land van zijn vrouw Anna-Liisa en zijn dochters Leila en Nina; en tevens de stad, waar hij als inkoopchef bij Teräs Oy lang werkte en waar hij ook al snel begon taalles te geven; lessen in Frans, Italiaans, Spaans en af en toe ook in het Nederlands. Al snel had de hogeschool van Vaasa interesse voor zijn ervaring en kundigheid en stelde hem aan als taalleraar. Daar heeft hij dan tot in de jaren tachtig gewerkt. En dat met veel succes. De Vaasa-tijd was wel de glanstijd van het leven van Jean. Hij werd gevraagd door de Spaanse ambassade consul voor Spanje te worden in de regio Vaasa, en dat heeft hij na de dood van Franco eind 1977 graag geaccepteerd. Hij deed zijn pr-werk voor Spanje zo goed (door tentoonstellingen te organiseren en een actieve Spaanse vereniging te creëren) dat hij daarvoor hoge koninklijke onderscheidingen heeft ontvangen van koning Juan Carlos.

Eind jaren tachtig is hij in Zuid-Finland komen wonen; hij heeft in Savio en Kerava gewerkt als vertaler van technische teksten en vertegenwoordiger van meerdere firma's. Dáár heb ik nader kennis met hem gemaakt via de Nederlandse Vereniging in Finland, waar ik toen voorzitter van was. Hij deed enthousiast mee in het bestuur en volgde mij later in het bestuur van de Fins-Nederlandse vereniging. Uiteindelijk is hij in de jaren negentig een paar jaar de taalbegaafde toeristische hulp voor klanten van gekochte of gehuurde huizen aan de gouden en zonnige kust van Spanje geweest; daar hij voelde zich erg thuis en in zijn latere verhalen kwam vooral dit werk en deze mooie omgeving telkens weer naar boven in zijn herinnering als een soort utopisch paradijs, waar hij zich echt gelukkig en tevreden voelde.

Toch ging hij om gezinsredenen terug naar Finland, en werkte (ook al was hij toen al gepensioneerd) als vertaler verder, tot het uiteindelijk niet goed meer lukte. Door het ouder-worden, door zijn lichamelijke handicaps, door zijn aftakeling, door zijn verlangen naar meer huiselijkheid en aanhankelijkheid, door zijn heimwee naar menselijk contact? Wie zal het zeggen! Maar de laatste jaren voelde hij zich wel tamelijk vereenzaamd en ongelukkig.

Met Jean heb ik vaak, lang en intensief gepraat in het gastvrije huis en de heerlijke tuin van Irmeli, zijn steun van de laatste twintig jaar; we hadden levendige en opgewekte discussies over Europese geschiedenis, over de Gouden Eeuw van Rembrandt, over het Nederland van toen en nu, over de hem bekende talen; zeker ook over exotische talen als het Baskisch of het Provencaals, talen, die hij perfect beheerste en die hij ook in zijn business-contacten intensief gebruikte. Zeker het Baskisch! Want bij zijn Spaanse 'paradijs' moeten we het politiek felle Baskenland insluiten, dat hij heel vaak bezocht, waar hij veel vrienden had en dat hem inspireerde, verder te gaan. Het waren fijne gesprekken, waarbij wij ons urenlang verbonden voelden en die ons soms zelfs enigszins getroost hebben in het toch af en toe wel wat harde bestaan voor buitenlanders in Finland. Aan die uren denk ik nu met plezier terug en ik weet, dat het juist voor Jean maar ook voor mij moeilijk was, de laatste twee à drie jaar van deze intensieve en inspirerende gesprekken min of meer afstand te moeten doen, het lukte gewoon niet meer, Jean was zijn concentratie kwijt. Het zij zo. Jean, Jaska of Jasper, dank voor alles!

Met groet,

je vriend en collega Peter.

(Kerava, 28.03.2015)

Met Jean Sibelius op reis

Gisteren was ik bij de eerste lezing van de Studia Generalia Sibeliana van de Siba aanwezig. De Sibeliuskenner Markku Hartikainen sprak en discussieerde over 'Sibeliuksen matkat ulkomaille', de reizen van Sibelius naar het buitenland. Het prachtige auditorium van het Musiikkitalo was emmervol met studenten en andere muziekliefhebbers, jong ouder en oud. De lezing was levendig, met goede powerpoint presentatie en (wat me verraste in Finland) met enorm veel vragen tussendoor en achteraf, die puntig en to the point beantwoord werden, zodat het talrijke publiek uiterst tevreden naar huis kon gaan. Die grote groep interessenten, een verrassing toch wel, zelfs in dit jaar, het groots gevierde jubileumjaar, 150 jaar na de geboorte van Janne Sibelius in Hämeenlinna. Een verrassing, bedoel ik ook, vanwege de grote populariteit die deze componist van toch vrij lang geleden nog steeds in Finland geniet. 

Het hele jaar door worden er overal in binnen- en buitenland concerten, tentoonstellingen en lezingen georganiseerd en ik maak me geen zorgen, dat die in doorsnee niet heel erg druk bezocht gaan worden. Dit is ook wel verrassend, omdat wij als nuchtere Hollanders zulke herdenkingen niet zo bijster interessant vinden vaak.

Om een paar voorbeelden te geven van activiteiten tijdens en informatie over dit jubileumjaar. In HS van een paar dagen geleden stond, dat er een brochure is uitgegeven onder de titel 'Sibeliuksen poluilla', in de voetsporen van Sibelius, een brochure, die ook op het internet te downloaden is in het Fins en het Engels. Het gaat (voor toeristen bedoeld, die zich voor deze componist interesseren) over de plaatsen, waar Sibelius gewoond en gewerkt heeft, m.n. over Hämeenlinna, Loviisa, Helsinki, Järvenpää en Tuusula. Mooi uitgegeven en ook als papieren brochure wel te krijgen. Een andere grote activiteit is de tentoonstelling van nu in het Ateneum. Bij het bureau van HS in het Mediatalo heb ik het tijdschrift Teema 6/14 gekocht ('Sibelius, säveltäjänero yllättää yhä', Sibelius, de geniale componist, die ons altijd weer verrast). Het is jammergenoeg alleen maar in het Fins te verkrijgen. Allerhand over Sibelius uiteraard staat erin en verder veel over zijn familie, over Aino zijn vrouw, over de dochters, over de kleinkinderen. Heel interessant. Op de site van de Siba kun je verder allerhand vinden over de vele concerten, lezingen of andere activiteiten rond de componist in Finland, maar ook in het buitenland. Vooral in Engeland en Duitsland wordt Sibelius gewaardeerd en veel gespeeld, in Nederland echter stukken minder. Dat gold ook voor zijn vele reizen, waarvan er (voorzover ik het van Markku Hartikainen begrepen heb) geen een uitdrukkelijk naar Nederland voerde, jammer toch wel. Sibelius ging wel veel en graag naar Berlijn, Wenen, Parijs en Londen, om de belangrijkste plaatsen van zijn talloze reizen (in die tijden van moeizaam verkeer) te noemen. Ook in de USA werd hij vlak voor de Eerste Wereldoorlog op stel en sprong beroemd en is dat ook gebleven tot in de dagen van nu.

Genoeg voor nu. Het is lijkt me de moeite waard eens ergens met deze beroemde Fin kennis te maken, in dit jaar zelfs door het brede aanbod uitbundig en op verle plaatsen overal in Finland. Ik kan je verzekeren, dat het geen teleurstelling oplevert, integendeel, ook al is zijn wat melancholieke en zware muziek (echter niet altijd!) voor ons nuchtere Nederlanders soms wat moeilijk te volgen. Het proberen en proeven is het zeker waard. Sibelius is immers een van de altijd genoemde trits, die vaak model staat voor Finland: Jean Sibelius, maarschalk Mannerheim en Paavo Nurmi. De laatste raakt misschien nu wat meer in de vergetelheid, de eerste twee echter zeker niet. De Finnen zijn en blijven trots op hen. En gelijk hebben ze. 
Met groet, Pietu